ENG: COMMON ELDER
FR: SUREAU COMMUN
DUI: SCHWARZER HOLUNDER
FAMILIE: MUSKUSKRUIDFAMILIE OF ADOXACEAE
EETBARE DELEN
Bloem, bes
BOTANISCHE BESCHRIJVING
Veel voorkomende boom in België en Nederland. Je vindt ze in bossen, langs weilanden, in tuinen en stadsparken.
Hoe herkennen?
De vlier heeft samengestelde bladeren, die langwerpig, gezaagd en geveerd zijn
De bloemen zijn klein en wit, ze hangen in schermen aan de boom. Ze zijn sterk geurend. Ze bloeien van april tot juni.
De bessen zijn klein, rond en diep zwart-rood als ze rijp zijn
ALGEMENE BESCHRIJVING
De vlier is een absolute topper voor wildplukkers. Er zijn de vlierbloesems in de lente, de vlierbessen aan het begin van de herfst en op de schors groeien bijna het hele jaar door eetbare paddenstoelen: judasoren.
De eerste bloesems laten zich al zien eind april. Vergis je niet met de trosvlier of bergvlier, want die is giftig en de bladeren lijken op die van de gewone vlier.
De bloesems van de gewone vlier bestaan uit tientallen kleine bloemetjes, die het meeste smaak hebben op het moment in het seizoen wanneer het gele stuifmeel eruit valt. Ik vind ze het best als je ze vroeg in de ochtend plukt, dan zijn ze nog fris. Oude vlierbloesems kunnen al snel naar pis ruiken en geven een minder fijn aroma. De bloemen pluk je zo hoog mogelijk, zorg ervoor dat je zo weinig mogelijk van de stelen mee hebt, zij hebben namelijk niet zo’n prettige smaak, onder andere door het blauwzuur dat in kleine hoeveelheden in de stelen aanwezig is.
Behalve de gewone vlier zijn er nog andere soorten zoals de kruidvlier en de trosvlier of bergvlier. Kies steeds voor de gewone vlier. In vele vliersoorten is het aandeel blauwzuur te hoog, wat gevaarlijk kan zijn. Als je een te grote hoeveelheid of op regelmatige basis blauwzuur inneemt wordt het zuurstoftransport in je bloed verhinderd, wat kan leiden tot verstikking. Bij verhitting of bevriezing verdwijnt het blauwzuur.
Als de bloemen zijn bestoven krijg je in de nazomer de vlierbessen. De bessen worden geplukt als de rode stof, die zich langs de stelen beweegt naarmate het seizoen vordert - iets zeer opmerkelijk om te volgen! - tot in de bessen is geraakt en ze er intens zwart-rood tot zwart-paars uitzien.
De intensiteit van de kleur is afkomstig van bepaalde bestanddelen, anthocyanen. Vlekken op je kleren gaan er heel moeilijk uit. De stof is vergelijkbaar met de polyfenol die je in rode druiven aantreft of de anthocyanen in blauwe bessen of bramen.
De bessen moeten zeker gekookt worden om het aanwezige blauwzuur te verwijderen!
Lijkt op
Trosvlier, die al vroeger in de lente bloeit.
IN DE KEUKEN
Vlierbloesems of bessen zijn een plezier om mee te koken.
Je kan vlierbloesemsiroop maken van de bloesems. Zo ga je tewerk:
Leg de vlierbloesems enkele dagen in een gesloten pot met water in de frigo. Per liter water voeg je er één citroen met schil bij. Als je de schil gebruikt, kies dan voor een biologische, onbespoten citroen. Geef het mengsel de tijd om haar smaken te vermengen
Zeef alles door een zeefdoek en vang het vocht op in een kookpot.
Breng het vocht aan de kook om de siroop te maken.
Voeg minimum vijftig procent suiker toe.
Laat het opwarmen tot aan het kookpunt
Giet de vlierbloesemsiroop in gesteriliseerde glazen flessen.
Vlierbloesems zijn ook ideaal om te drogen. Doe dit op een donkere plek, op een gaas- of neteldoek zodat er genoeg zuurstof langs kan.
In Servië zijn vlierbloesempannenkoeken een traditioneel gerecht.
Maak een pannenkoekenbeslag, dop een vlierbloesemscherm in het beslag en leg het in de hete pan. Knip vervolgens de steel af en, als de ene kant gebakken is, draai je de pannenkoek om. Super lekker!
Vlierbessensiroop is al heel lang een gekende remedie bij griep en verkoudheid, maar het is ook gewoon heel lekker. Zo ga je tewerk:
Scheid de bessen van de stelen
Laat de bessen opkoken samen met kardemom, kruidnagel, gember en kaneel.
Zeef het geheel en vang het sap op in een kookpot
Breng het sap aan de kook en voeg minstens 50 procent suiker toe
Giet de vlierbessensiroop in gesteriliseerde flessen. Heerlijk om toe te voegen aan winter cocktails of bubbels.
Gewone vlier, Sambucus nigra
Het wildplukboek
Ben Brumagne was met zijn bedrijf Forest To Plate een van de eerste in de lage landen om wildplukken op de kaart te zetten en verdiepte zich heel grondig in de materie. Hij bundelt in dit boek niet alleen zijn plantenkennis, hij verrijkt het ook met prachtige verhalen en zijn eigen ervaringen.
Een ideaal boek voor wie wel eens wil proberen om uit de natuur te koken, maar ook voor doorwinterde wildplukkers.
