Meidoorn, Crataegus laevigata
ENG: WOODLAND HAWTHORN OF MAYFLOWER FR: L'AUBÉPINE DUI: ZWEIGRIFFELIGER WEISSDORN
FAMILIE: ROZENFAMILIE (ROSACEAE)
Ook in deze familie: bosaardbei (Fragaria vesca), hondsroos (Rosa canina), moerasspirea (Filipendula ulmaria)
BESCHRIJVING:
Kleine boom die meestal 6 m hoog wordt (soms ook wel tot 12 m hoog), meestal dus een struik en vaak in hagen te vinden.
Donkerbruine bast met ietwat oranje scheuren.
Takken hebben sterke doornen.
Bladeren zijn 5 tot 7 cm lang zijn voor de helft verdeeld in drie tot zeven lobben die aan de bovenkant gekarteld zijn.
Witte bloemen met 5 bloemblaadjes, die eind april tot juni verschijnen, zijn gerangschikt met 5 tot 25 bloemen.
Bloemen ruiken lekker van ver, van dichtbij ruiken ze eerder als vis.
Rode meeldraden die zoals vaak in deze familie met veel meer zijn dan de bloemblaadjes zelf.
Tweestijlige meidoorn heeft meer dan één stijl in het midden van de bloem, eenstijlige meidoorn (Crataegus monogyna) heeft één stijl in het midden van de bloem.
Bessen zijn kleine vingerdikke besachtige appeltjes, donkerrood, melig en wit-gelig van binnen.
EETBARE DELEN
Blad, bloem en bes.
INHOUDSSTOFFEN
Looistoffen, flavonoïden, fenolzuren. In bessen vind je pectine en suikers.
WAAR TE VINDEN
Meestal in halfschaduw in loof- en gemengde bossen. Vaak aan de rand van het bos te vinden, in hagen is het zeer populair. Groeit op zo goed als alle bodemsoorten, maar verkiest kalkrijke tot leemachtige bodems, minder op zoute gronden. Zeer veel voorkomend op het noordelijk halfrond in de gematigde klimaten. In Australië vind je ze ondertussen overal in de streek van Melbourne, waar het zich duidelijk invasief gedraagt.
SMAAK
Bladeren smaken fris in de vroege lente. Bloemen hebben een zoete tot visachtige smaak. Bessen zijn melig, zoet, en verbeteren van smaak bij verwerking.
ALGEMEEN
Crataegus is een geslacht uit de familie van de Rosaceae en omslaat een 600-tal soorten die je doorheen het noordelijk halfrond in de gematigde klimaten zal terugvinden in alle kleuren en groottes.
In onze contreien heeft meidoorn zijn naam te danken aan de doornen die aan de plant te vinden zijn, en het feit dat het rond mei bloeit, hoewel we merken dat dit steeds vroeger is en al kan bloeien vanaf midden april.
Meidoorn kent verschillende gebruiken, onder meer de bessen als voeding en de bloesems als infusie. Ook het hout zelf was vroeger erg geliefd. Dankzij de stevige doornen werd deze soort veel aangeplant als haag rond weilanden, een natuurlijke bescherming zeg maar. Zo werden boerderijdieren samen gehouden en konden roofdieren er moeilijk bij. Vandaag de dag vind je deze meidoornhagen voornamelijk terug in traditionele landschappen.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn bessen gegeten tijdens de grote hongersnood in Nederland. In Spanje is het een van de 419 wilde eetbare planten die in de laatste honderd jaar geoogst werden, waarbij ze onder andere gebruikt werden om alcohol op smaak te brengen. In Servië werden de bessen tot voor kort nog regelmatig gebruikt als voeding.
Archeologische vondsten in Nederland en België wijzen op het gebruik van de bessen 5500 tot 3300 jaar voor onze jaartelling. Bij ons en elders in de wereld hebben andere soorten echter meer aan populariteit gewonnen.
In o.a. Iran en Oezbekistan wordt een andere soort, knalgeel tot oranje van kleur, Crataegus azarolus’ (in Iran Zalzalak), commercieel geteeld.
De vrouw waar ik enkele dagen bij verbleef in Iran, vertelde me dat oudere vrouwen nog steeds pikzwarte, wilde meidoornbessen gingen plukken in de nazomer om dan op de markt te verkopen. De bessen waren veel smakelijker, zoeter en zuurder, dan de bij ons voorkomende soorten.
In Noord-Amerika gebruikten de Kutenai, van het Noord-Westen van Amerika de bessen als eten.
Hoewel onze soorten duidelijk minder smakelijk zijn, zijn ze hier toch ook gegeten geweest.
Crataegus mexicana, een Mexicaanse meidoorn variant, ook wel gekend als tejotes zijn tot op de dag van vandaag een gegeten vrucht in Mexico.
Naast het gebruik als eetbare plant, is de meidoorn doorheen de geschiedenis bekend als geneeskrachtige plant, waarbij meestal de bevordering van hartfunctie en bloedvaten aan wordt toegeschreven.
IN DE KEUKEN
In China wordt met een bepaalde meidoornsoort een verscheidenheid aan lekkernijen gemaakt, waaronder snoepstokken waarbij de bessen in suiker gedoopt worden.
De jonge blaadjes zijn ook eetbaar en in de herfst oogst je de bessen. Je kan ze persen - zorg er wel voor dat je de zaden verwijdert- en dan verwerken tot fruitleer, ketchup of crackers.
Gebruik de meidoornbessen om sterke dranken zoals wodka op smaak te brengen, dit is verbazend lekker.
LOOKALIKES
Je kan ze verwarren met de eenstijlige meidoorn, maar deze is op exact dezelfde manier bruikbaar.
VARIA
Meidoorn is een ecologisch interessante struik en een belangrijke voedselbron voor o.a. lijsters. Door de naalden en verdichte groei, is het een ideale plek voor dieren om in alle veiligheid te vertoeven en nestelen.
Talrijke vlinders gebruiken de boom als voedingsbron zoals de goudvleugelvlinder (Euproctis chrysorrhea), zwaluwstaartvlinder (Iphiclides podalirius) en koperen kip (Gastropacha quercifolia).